Μετοχές: Πότε πρέπει να πουλήσετε
Τα σημάδια που δείχνουν ότι οι αγορές έχουν πιάσει κορυφή και μάλλον έρχεται πτώση. Τι αποκαλύπτουν οι τιμές, οι ανοδικές συνεδριάσεις και η τεχνική ανάλυση.
Το παρόν άρθρο περιγράφει τα πιο σημαντικά σημάδια ότι μία αγορά έχει σημειώσει κορυφή και είναι ευάλωτη σε αντιστροφή και πτώση.
Θα αναφερθούμε σε ενδείξεις που δίνουν οι τιμές και ο όγκος συναλλαγών και οι οποίες, όταν κάνουν την εμφάνισή τους, καλούν τον trader να μειώσει την έκθεσή του στην αγορά.
» Σημάδια κορυφής ανοδικής τάσης (topping signals)
Οι περισσότεροι συναλλασσόμενοι εστιάζουν την προσοχή τους στο τι να αγοράσουν και πότε. Όμως η λήψη μόνο αγοραστικών αποφάσεων δεν επαρκεί προκειμένου το trading να είναι κερδοφόρο. Ο επενδυτής χρειάζεται επίσης μία μέθοδο πώλησης η οποία θα του επιτρέπει να κατοχυρώνει κέρδη, να κλείνει ζημιογόνες θέσεις και να πουλά short. Ο αποδοτικότερος τρόπος να το κάνει είναι όταν διαπιστώνει ότι η αγορά έχει σημειώσει κορυφή και πλέον οι πιθανότητες καθοδικής αντιστροφής της τάσης έχουν αυξηθεί.
Με δεδομένο ότι οι περισσότερες από τις θεμελιώδεις πληροφορίες της αγοράς έχουν ήδη αποτιμηθεί από τους διαπραγματευόμενους, το επικερδές trading βασίζεται στο σεβασμό προς τους νόμους της προσφοράς και της ζήτησης, όπως αυτοί αποτυπώνονται στις χρηματιστηριακές αγορές μέσω της τιμής και του όγκου συναλλαγών και αγνοώντας τη θεμελιώδη ανάλυση και τις προσωπικές απόψεις.
Οι ακόλουθες ενδείξεις ότι μία αγορά έχει σημειώσει ήδη την κορυφή της και επίκειται καθοδική κίνηση παρουσιάζουν ιδιαίτερη αξιοπιστία σε προϊόντα τα οποία έχουν ήδη σημειώσει σημαντική άνοδο και η ανοδική τάση έχει αρχίσει να χάνει την ορμή της. Επίσης έχουν εφαρμογή σε όλους τους τύπους χρηματοοικονομικών προϊόντων (μετοχές, νομίσματα, εμπορεύματα, δείκτες).
Ας δούμε τη λίστα με τα σήματα που δείχνουν ότι μία αγορά έχει ήδη σημειώσει την κορυφή της:
Σήματα Τιμών
Η πιο σημαντική πληροφορία στην αγορά είναι η τιμή, καθώς αναπροσαρμόζεται ταχέως στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της αγοράς και τις επενδυτικές προσδοκίες. Tα ακόλουθα σήματα ότι η τιμή βρίσκεται σε φάση κορύφωσης είναι εύκολο να αναγνωριστούν:
1. Η τιμή καταγράφει τη μεγαλύτερη ημερήσια πτώση των τελευταίων εβδομάδων (ή μηνών).
2. Ο αριθμός των διαδοχικών ημερών πτώσης αρχίζει να υπερβαίνει τον αριθμό των ημερών ανόδου. Για παράδειγμα, μία αδύναμη πτωτική αγορά θα σημειώσει 5 συνεχόμενες ημέρες πτώσης και στη συνέχεια 3 ανοδικές, ενώ μία υγιής ανοδική αγορά θα έχει 5 ανοδικές ακολουθούμενες από 3 πτωτικές.
3. Παρά το γεγονός ότι η τιμή ξεκίνησε την συνεδρίαση με άνοδο, η κίνηση αντιστράφηκε κατά τη διάρκεια της ημέρας και το κλείσιμο πραγματοποιήθηκε κοντά στο χαμηλό της.
4. Μετά την υποχώρηση από ένα σημαντικό υψηλό επίπεδο, η αγορά θα σημειώσει ένα «ράλι» αντίδρασης. Αν αυτή η αντίδραση έχει σχετικά μικρή διάρκεια ή ανακτά μέρος μόνο της πτώσης, αυτό δείχνει ότι η αγορά αντιμετωπίζει δυσκολία να κινηθεί υψηλότερα, οπότε και οι πιθανότητες υποχώρησης αυξάνονται.
Σήματα Τεχνικής Ανάλυσης
Ο trader μπορεί επίσης να χρησιμοποιήσει εργαλεία τεχνικής ανάλυσης, όπως γραμμές τάσης, διαγραμματικούς σχηματισμούς και κινητούς μέσους όρους προκειμένου να αναγνωρίζει αγορές που αποδυναμώνονται από τα υψηλά τους. Συγκεκριμένα, μία αγορά είναι πολύ ευάλωτη σε πτώση όταν:
1. Το ημερήσιο (ή εβδομαδιαίο) κλείσιμο βρίσκεται κάτω από μία σημαντική γραμμή στήριξης η οποία συνδέει τουλάχιστον 3 ενδο-ημερήσια (intraday) χαμηλά, που κατεγράφησαν εντός μερικών εβδομάδων.
2. Υπάρχει ισχυρή διαγραμματική αντίσταση τιμών που δεν επιτρέπει στις τιμές να κινηθούν υψηλότερα.
3. Η αγορά υπερβαίνει προσωρινά μια κρίσιμη αντίσταση, αλλά δε μπορεί να διατηρήσει τα κέρδη της και υποχωρεί. Ανεπιτυχείς προσπάθειες της τιμής να διασπάσει αντιστάσεις δείχνουν ότι οι αγοραστές δεν έχουν την ισχύ να κερδίσουν το «πάνω χέρι» στην αγορά με πειστικό τρόπο, κάτι που συνήθως προκαλεί αντιστροφή της τάσης.
4. Γνωστοί καθοδικοί διαγραμματικοί σχηματισμοί, όπως “κεφάλι & ώμοι”, “διπλή ή τριπλή κορυφή”, “καθοδικό τρίγωνο”, “πτωτική σημαία”, “ανοδική σφήνα” κλπ, όταν επιβεβαιώνονται, όταν δηλαδή η γραμμή στήριξης τους διασπάται, σηματοδοτούν υψηλή πιθανότητα καθοδικής αντιστροφής. Όσο περισσότερο χρόνο εξελίσσονται οι ανωτέρω διαγραμματικοί σχηματισμοί και όσο μεγαλύτερο είναι το εύρος των τιμών τους, τόσο μεγαλύτερη αξιοπιστία έχουν και τόσο βαθύτερη είναι η αναμενόμενη πτώση.
5. Εμφανίζονται σχηματισμοί ιαπωνικών κηροπηγίων που δείχνουν υψηλή πιθανότητα καθοδικής αντιστροφής. Αυτοί είναι γνωστοί στην αγγλική βιβλιογραφία με ονόματα όπως “Three Outside Down”, “Evening Doji Star”, “Dark Cloud Cover” κλπ.
6. Η τιμή πέφτει κάτω από έναν σημαντικό κινητό μέσο όρο (Κ.Μ.Ο), όπως αυτός των 50 ή των 200 ημερών.
7. Ένας «γρήγορος» Κ.Μ.Ο, π.χ. αυτός των 50 ημερών, πέφτει χαμηλότερα από έναν «βραδύτερο» ΚΜΟ, όπως π.χ. αυτός των 200 ημερών.
8. Η κλίση ενός σημαντικού Κ.Μ.Ο έχει αρχίσει να γίνεται αρνητική (η γραμμή του Κ.Μ.Ο πέφτει).
9. Η υπό εξέταση αγορά υπο-αποδίδει σε σχέση με αντίστοιχα επενδυτικά προϊόντα. Στις μετοχικές αγορές, οι
traders συγκρίνουν τη σχετική ισχύ (relative strength) μετοχών εταιριών που δραστηριοποιούνται στον ίδιο κλάδο, καθώς και έναντι του γενικού δείκτη του χρηματιστηρίου.
10. Η δυναμική της τιμής δεν επιβεβαιώνεται από άλλα assets του ίδιου group ή από τον γενικό δείκτη.
Με άλλα λόγια, είναι ευκολότερο για την τιμή ενός asset να υποχωρήσει από τα υψηλά της όταν η υπόλοιπη αγορά είναι αδύναμη.
Σήματα Climax
Σε πολλές περιπτώσεις, και ενώ έχει ήδη προηγηθεί μεγάλη ανοδική κίνηση της αγοράς, η τιμή σημειώνει επιτάχυνση με δραματικό και μη διατηρήσιμο τρόπο («κορυφή climax»). Η επενδυτική αισιοδοξία βρίσκεται σε υψηλότατα επίπεδα και η αγορά μοιάζει να «καλπάζει» ασταμάτητα προς τα πάνω.
Η αγορά ανοίγει με ανοδικό χάσμα «εξάντλησης» (exhaustion gap) αφότου έχει ήδη απομακρυνθεί σημαντικά από τη «βάση τιμών» στην οποία σημείωσε συσσώρευση τιμών, καθώς και από το ιδανικό επίπεδο αγοράς (pivot point).
Παρ’ όλα αυτά, λίγο μετά το «άλμα» της τιμής, η επενδυτική διάθεση σημειώνει απότομη και ραγδαία επιδείνωση, κάτι που προκαλεί καθοδικό χάσμα στην τιμή και τον πτωτικό σχηματισμό αντιστροφής «νησιού» («island») στο γράφημα.
Το εβδομαδιαίο εύρος των τιμών (απόσταση μεταξύ υψηλού και χαμηλού) είναι το μεγαλύτερο των τελευταίων μηνών.
Να σημειωθεί ότι δεν είναι όλα τα χάσματα τιμών χάσματα εξάντλησης. Επίσης, να μη συγχέεται μία άνοδος της μορφής climax, σαν αυτή που περιγράφηκε, με την άνοδο της τιμής από μία καλοσχηματισμένη «βάση τιμών» στην οποία καταγράφονται νέα υψηλά με μεγάλο όγκο, καθώς αυτή η τελευταία περίπτωση δίνει υψηλές πιθανότητες στην περαιτέρω συνέχιση της ανοδικής τάσης.
Σήματα Όγκου
Με δεδομένη τη σημασία του trading των θεσμικών επενδυτών στις σύγχρονες αγορές, ένας έξυπνος τρόπος αναγνώρισής του γίνεται μέσω ευρέως διαθέσιμων στοιχείων για τον όγκο συναλλαγών. Τα σήματα τιμών και τα σήματα τεχνικής ανάλυσης που ήδη περιγράψαμε αποκτούν μεγαλύτερη αξιοπιστία όταν «επιβεβαιώνονται» από τον όγκο συναλλαγών της υπό εξέταση αγοράς. Οι traders αρχικά καλούνται να συγκρίνουν τον ημερήσιο όγκο με τον κινητό μέσο όρο του ώστε να έχουν μια ολοκληρωμένη ιδέα του πόσο υψηλές ήταν οι συναλλαγές. Τα πιο έγκυρα σήματα τα οποία βασίζονται στον όγκο και δείχνουν ότι μία αγορά έχει κορυφώσει είναι τα εξής:
1. Η τιμή πέφτει ενώ ο όγκος συναλλαγών είναι μεγαλύτερος του μέσου όρου. Ο υψηλός όγκος σε πτωτική ημέρα δείχνει ότι κάποια σημαντική είδηση έγινε γνωστή και οι θεσμικοί επενδυτές ρευστοποιούν επιθετικά τις θέσεις τους.
2. Η τιμή καταγράφει πλάγια κίνηση ενώ πραγματοποιούνται πολλές συναλλαγές. Αυτό δείχνει ότι υπάρχουν πολλοί επίμονοι πωλητές, οι οποίοι δεν επιτρέπουν στην ανοδική κίνηση της αγοράς να εξελιχθεί. Κοντά στην κορυφή της, μία αγορά δείχνει σημάδια «διανομής» (“distribution”) και αφού έχει προηγηθεί σημαντική άνοδος. Σε αυτή τη φάση, ενημερωμένοι επενδυτές (“έξυπνο χρήμα”) μειώνουν το μέγεθος των θέσεών τους, εκμεταλλευόμενοι την υψηλή αγοραστική ζήτηση από επενδυτές που μπαίνουν με καθυστέρηση στην αγορά και ενώ οι τελευταίοι έχουν χάσει την μεγάλη ανοδική κίνηση που προηγήθηκε, ελπίζοντας σε ακόμη υψηλότερα επίπεδα τιμών.
3. Η τιμή σημειώνει νέο υψηλό αλλά ο όγκος συναλλαγών είναι χαμηλός. Αυτό σημαίνει ότι το αγοραστικό ενδιαφέρον είναι περιορισμένο και η τρέχουσα άνοδος των τιμών δεν έχει ιδιαίτερη δυναμική.
Όταν ο όγκος συναλλαγών δείχνει ότι οι θεσμικοί επενδυτές είναι είτε επιθετικοί πωλητές είτε απόντες από μία αγορά, συμπεραίνουμε ότι δεν έχουν πειστεί για τις προοπτικές της, κάτι που δυσκολεύει τη διαδικασία της ανόδου λόγω των σημαντικών κεφαλαίων που αυτοί ελέγχουν.
Τελικές σκέψεις για τις αγορές σε στάδιο κορυφής, την τάση και τη διαχείριση του ρίσκου
1. Ο εντοπισμός μίας αγοράς που βρίσκεται σε αρχικό στάδιο της διαδικασίας κορύφωσης είναι συχνά δύσκολος. Κάποιες φορές αυτό που μοιάζει με το ξεκίνημα νέας πτωτικής τάσης αποτελεί απλά διόρθωση στα πλαίσια ανοδικής αγοράς. Σε άλλες περιπτώσεις, αυτό που φαίνεται να είναι μία απλή διόρθωση τιμών είναι το ξεκίνημα μίας νέας καθοδικής τάσης.
2. Ο trader οφείλει να σέβεται πάντα την κυρίαρχη τάση της αγοράς. Οι επενδυτικές αποφάσεις πρέπει να βασίζονται στην κίνηση των τιμών, η οποία συνήθως προηγείται των αλλαγών στα θεμελιώδη. Ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δίνεται στην πορεία των υπόλοιπων αγορών για επιβεβαίωση. Πρέπει να αποφεύγονται οι θέσεις short προτού υπάρξουν ενδείξεις από την τιμή και τον όγκο ότι η τάση έχει γυρίσει σε καθοδική. Αντίστοιχα, πρέπει να αποφεύγονται οι αγοραστικές θέσεις σε μία αγορά
που έχει κορυφώσει και έχει αρχίσει να κινείται καθοδικά. Τα assets που εμφανίζουν τη χειρότερη τεχνική εικόνα και τις μεγαλύτερες ζημιές πρέπει να ρευστοποιούνται πάντοτε πρώτα.
3. Ακόμη και αν ο trader εντοπίσει σήματα κορυφής σαν αυτά που περιγράψαμε στο παρόν άρθρο, δεν υπάρχει εγγύηση ότι η αγορά όντως θα υποχωρήσει. Οι συναλλασσόμενοι, επομένως, οφείλουν πάντοτε να χρησιμοποιούν δοκιμασμένους κανόνες για τον καθορισμό του μεγέθους της θέσης τους καθώς και εντολές διακοπής ζημιών (stop-loss). Τα stop-loss των short θέσεων μπορούν να αναπροσαρμόζονται χαμηλότερα (κυλιόμενα/trailing stops) έτσι ώστε ο trader να εκμεταλλεύεται τις πτωτικές αγορές περισσότερο. Τέλος, σε θέσεις που εμφανίζουν κέρδος δε θα πρέπει ποτέ να επιτρέπεται να «γυρίσουν» σε ζημιά.
